VAR sistemi: Futbolun yeni hakemi mi, tartışmaların odağı mı? VAR nedir, nasıl çalışır?

Futbolun en çok konuşulan unsurlarından biri haline gelen Video Yardımcı Hakem (VAR) sistemi, 2018 yılından itibaren resmi olarak kullanılmaya başlanarak birçok büyük organizasyonda ve ulusal ligde standart hale geldi. Türkiye Süper Ligi'nde de aynı tarihlerde uygulamaya konulan VAR, hakem hatalarını minimuma indirmeyi hedeflerken, zaman zaman kendisi de büyük tartışmaların odağı olmaya devam ediyor.

VAR nedir ve nasıl çalışır?

VAR (Video Assistant Referee) maçın gidişatını doğrudan etkileyen "açık ve bariz hataları" düzeltmek veya gözden kaçan "ciddi olayları" tespit etmek için kamera görüntülerini kullanan bir yardımcı hakem ekibidir.

VAR odasında bir Video Yardımcı Hakem (VAR) ve yardımcıları bulunur.

VAR ekibi, stadyumdaki veya merkezi bir Video İşletim Odası'ndaki ekranlardan maçı anlık olarak takip eder. Normal bir maç ortalama 11-12 kamera ile izlenirken, derbi ve büyük maçlarda bu sayı artabilmektedir.

VAR ekibi, maç boyunca tüm gol, penaltı, kırmızı kart ve yanlış kişiye kart gösterme kararlarını sessizce kontrol eder. Bir hata tespit edilmezse saha hakemiyle iletişime geçmez.

VAR hangi kararlara müdahale edebilir?

VAR sistemi minimal müdahale ve maksimum fayda prensibiyle çalışır ve sadece maçın sonucunu etkileme potansiyeli olan dört (4) temel pozisyonda devreye girebilir:

Golden önce golün geçersiz olmasını gerektirecek bir faul, ofsayt veya el gibi bir ihlalin olup olmadığını kontrol eder.

Verilen veya verilmeyen bir penaltı kararında açık ve bariz bir hata olup olmadığını inceler.

Verilen veya verilmeyen bir doğrudan ihraç (kırmızı kart) kararında hata olup olmadığını bildirir.

Hakemin ihlal yapan takımdan yanlış oyuncuya sarı veya kırmızı kart göstermesi durumunu düzeltir.

Türkiye futbolunda VAR tartışmaları

Türkiye Süper Ligi'nde 2018-2019 sezonundan itibaren tam zamanlı olarak kullanılan VAR sistemi, Türk futbolunun gündemini en çok meşgul eden konulardan biri haline geldi.

Avantajları

Sistem, özellikle ofsayt ve gol çizgisi gibi objektif kararlarda isabet oranını önemli ölçüde artırmıştır.

Federasyonlar, VAR sayesinde doğru karar oranının %99'lara ulaştığını iddia ederek adaleti sağlama konusunda büyük bir adım atıldığını savunmaktadır.

Eleştiriler ve tartışmaların kaynakları:

Özellikle penaltı, faul şiddeti ve elle oynama gibi yoruma açık pozisyonlarda VAR'ın "açık ve bariz hata" protokolüne ne zaman ve nasıl müdahale edeceği sürekli tartışma yaratmaktadır.

İnceleme süreçlerinin uzaması, maçın doğal akışını bozduğu ve futboldan alınan keyfi azalttığı yönünde eleştiriler bulunmaktadır.

Kamuoyunda, VAR ses kayıtlarının açıklanmaması ve bazı tartışmalı kararların ardından, sistemin şeffaflığı ve adil uygulama konusundaki güveni zedelediği görüşü hakimdir.

Son dönemde, Türkiye Futbol Federasyonu'nun (TFF) büyük maçlarda yabancı VAR hakemi uygulamasına geçme kararı, tartışmaların farklı bir boyuta taşınmasına neden olmuş, uygulamanın yabancı hakemlerin de tartışmalı kararlar verebileceği gerekçesiyle eleştirilmesine yol açmıştır.