Saz ustası Can 'İyi Saz, Usta Ellerde Hayat Bulur'

Bu emeğin arkasındaki isimlerden biri de 37 yıldır bağlama üreten ve tamir eden Recai Can 1988 yılında başladığı bağlama yapımına, 1993’ten itibaren verdiği özel derslerle gençleri de katarak devam ediyor.

Recai Can’a göre bağlama yapımının sırrı, öncelikle ağacı tanımakta yatıyor. “Hangi ağaç hangi sese uygundur, hangisi yıllarca dayanır” sorularına yanıt bulmak, usta ellerin işinin temelini oluşturuyor. 

Recai Can, ilk yaptığı bağlamayı hatırladığında yaşadığı duyguyu şöyle anlatıyor: “Yıllar sonra bir vatandaş tamir için bir bağlama getirdi. Sapı o kadar kötüydü ki adeta kürek sapına dönmüştü. İçini açınca kendi ismimi gördüm; yıllar önce yaptığım ilk bağlamammış. Baştan yapıp teslim ettim ama keşke onu geri alıp yerine en güzel bağlamamı verseydim. Çok üzülmüştüm.”

Recai Can, bağlama yapımında genellikle kara dut ağacını tercih ediyor. Saplar için gürgen ve meşe, kapaklar için ise ladin gibi yumuşak ağaçlar kullanıyor. Ancak Can, ağacın türünden çok işçiliğin önemine dikkat çekiyor: “Fabrikasyon sazlarda genellikle yaş ağaç kullanılır. Ben ise en az 5 yıl kurutulmuş ağaçlarla çalışırım. İşçilik, ağacın türünden çok daha önemlidir.” Diye konuştu.

Bir bağlamayı tamamlamak ortalama 20–25 gün sürüyor ve her aşama büyük bir özen gerektiriyor. Recai Can, bu süreçte Neşet Ertaş, Hakan Taşıyan gibi ünlü sanatçılara da özel bağlamalar yaptığını belirti. En çok tercih edilen modeller ise  42 ve 45 abdal bağlamaları dedi.

Recai Can’ın atölyesinde en çok tercih edilen modeller 42 ve 45 abdal bağlamaları Bu modeller, hem sesi hem de çalım rahatlığıyla sanatçılar ve amatör müzisyenler tarafından beğeniliyor.

42 Abdal Bağlaması Daha küçük gövdesi ve ince sap yapısıyla özellikle hızlı ezgiler ve solo çalım için ideal. Hafifliği sayesinde uzun süre çalarken bile yorgunluk vermiyor. Genç müzisyenler ve öğrenciler için başlangıç ve orta seviye çalışmalarda sıkça tercih ediliyor.

45 Abdal BağlamasıDaha büyük gövdesi ve derin sesiyle öne çıkıyor. Hem solo performanslarda hem de topluluk çalmalarında güçlü ve dolgun bir ton sunuyor. Can, “45 Abdal, sazın ruhunu tam anlamıyla yansıtır. Derin ve sıcak bir ses verir, dinleyenleri hemen içine çeker” dedi.

Usta, her iki modelde de işçiliğin ve ağacın kalitesinin en önemli etken olduğunu vurguludı. “Fabrika üretimi bağlamalarda genellikle hızlı kurutulmuş veya yaş ağaçlar kullanılır. Sesi ve dayanıklılığı sınırlıdır. Ben en az 5 yıl kurutulmuş ağaçlarla çalışırım. 42 veya 45 olsun, her tel, her gövde özen ister. İşçilik her zaman sesi ve çalım keyfini belirler” diye konuştu.

Ünlülere Özel Bağlamalar

Recai Can, atölyesinde sadece standart modeller üretmekle kalmıyor, sanatçılara özel bağlamalar da yapıyor. Neşet Ertaş ve Hakan Taşıyan gibi ünlü isimler, Can’ın özenle hazırladığı 42 ve 45 abdal bağlamalarını tercih ediyor. Can, “Sanatçılarla birebir çalışmak çok değerli. Her telin, her gövdenin onlara ilham verecek şekilde ayarlanması gerekiyor. Onların müziğine dokunmak, yaptığım işin en büyük ödülü” diye konuştu.

Her bağlama, sanatçının çalım tarzına göre özelleştiriliyor; tel kalınlıkları, sap ölçüleri ve gövde rezonansı sanatçının ihtiyacına göre titizlikle ayarlanıyor. Bu sayede hem profesyoneller hem de öğrenciler, çaldıkları sazın onlara “konuşmasını” hissedebiliyor dedi.