- Haberler
- Yerel Haber
- Çarşamba'nın 5 Bin Yıllık Tarihi: Hititlerden Atatürk'e Uzanan Yol
Çarşamba'nın 5 Bin Yıllık Tarihi: Hititlerden Atatürk'e Uzanan Yol
Karadeniz'in bereketli topraklarından biri olan Samsun'un Çarşamba ilçesi, M.Ö. 3000'lü yıllardan bu yana kesintisiz yerleşim alanı olarak varlığını sürdürüyor. Arkeolojik ve tarihsel kaynaklara göre bölge, Hititlerden Osmanlı'ya, Taceddinoğulları'ndan Cumhuriyet dönemine kadar birçok uygarlığın izlerini taşıyor.
M.Ö. 1650-1200 yılları arasında Hititlerin egemenliğinde bulunan Çarşamba, daha sonra Miletoslu denizcilerin “İris” adını verdikleri Yeşilırmak kıyısında “Miskire” adlı koloni kurmalarıyla dikkat çekti. Antik kaynaklarda bölgenin Amazon efsaneleriyle de anıldığı, ancak bu kadın savaşçıların büyük olasılıkla İskit kökenli olduğu belirtiliyor.
Türk hakimiyetine geçiş
1071 Malazgirt Zaferi’nin ardından bölgeye Türk akınları başladı. Danişmentliler, Selçuklular, Moğol İlhanlı Devleti ve Trabzon Rum Devleti’nin ardından yöre, 14. yüzyılda Taceddinoğulları Beyliği’nin yönetimine girdi. Beylik, Trabzon Rum Devleti’yle yaptığı mücadelelerde Karadeniz’in Türkleşmesinde önemli rol oynadı.
Taceddinoğulları’nın yönetim merkezi önce Niksar, daha sonra Ordu köyü ve bugünkü Sarıcalı Mahallesi oldu. 1389’da Yıldırım Bayezid döneminde Osmanlı topraklarına katılan bölge, kısa süreli bir fetret döneminin ardından tamamen Osmanlı hâkimiyetine geçti.
Osmanlı döneminde ekonomi ve ayanlar
Osmanlı döneminde Çarşamba, Amasya-Tokat-Sivas merkezli Rum Eyaleti’ne bağlıydı. 15. ve 16. yüzyıllarda bölge “Arım” kazası olarak biliniyordu. Çarşamba Pazarı’nın 1300’lü yıllarda kurulduğu, 1455 tarihli Osmanlı tahrir defterlerinde yer aldığı biliniyor.Yöre, Osmanlı donanmasının ihtiyaç duyduğu kereste ve kendir üretiminde stratejik önem kazandı. Ayrıca Kırım’ın zahire (tahıl) ihtiyacının büyük bölümü Çarşamba Ovası’ndan karşılanıyordu. Canikli Ailesi’nin ardından Hazinedarzadeler etkili oldu. Çarşambalı Hazinedarzade Süleyman Paşa, ilçeye hükümet konağını kazandırarak Çay Mahallesi’ni şehir merkezi haline getirdi. Süleyman Paşa ve ailesine ait mezarlar Rahtıvan Camii ile Kurtahmetli köyü mezarlığında yer alıyor.
Rum bedesteni ve göç dönemi
1826’da Orta Mahalle’de Rumlar tarafından iki bedesten (kapalı çarşı) inşa edildi. 1864-1869 yılları arasında Kafkasya’dan gelen Çerkez ve Gürcü göçmenler bölgeye yerleşti. Aynı dönemde Rusya’dan gelen Rum nüfusu da Çarşamba’daki demografiyi etkiledi.
1870 tarihli Trabzon Vilayet Salnamesi’ne göre, Çarşamba 119 köyü, 9.200 hanesi ve 32.153 erkek nüfusuyla Canik Sancağı’nın en büyük kazasıydı.
Cumhuriyet dönemi ve Atatürk’ün ziyareti
Çarşamba Belediyesi 1923 yılında kuruldu. 1924’te temelini bizzat Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün attığı Samsun–Çarşamba demiryolu, ilçenin gelişiminde dönüm noktası oldu. Atatürk, 1930’daki ziyaretinde “Çarşamba’da gördüğüm gençlik iftihara layıktır.” sözleriyle ilçenin gençlerine övgüde bulundu. Aynı yıl tamamlanan Yeşilırmak Köprüsü, günümüzde Çarşamba Belediyesi’nin amblemi haline gelmiştir.
Kaynaklar:
Prof. Dr. Mehmet Öz, Doç. Dr. Mehmet Yavuz Erler, Prof. Dr. Yılmaz Can, Yrd. Doç. Dr. Abdullah Bay, Yrd. Doç. Dr. Recep Gün, Doç. Dr. Osman Köse, Yrd. Doç. Dr. Pelin İskender, Doç. Dr. İbrahim Tellioğlu, Kemal Arı, Av. Safa Temiz.
Bakmadan Geçme
